W latach 1939-1945 w Puszczy Bydgoskiej Niemcy wybudowali fabrykę materiałów wybuchowych D.A.G. Fabrik Bromberg. Do produkcji potrzebna była tania siła robocza, stąd też umiejscowienie fabryki przy dużym mieście – Bydgoszczy. Jako że zajmowała ogromny teren 23 km kwadratowych powierzchni, łącznie mówi się, że znajdowało się tu ok. 1000 budynków różnego typu. Do dnia dzisiejszego zachowało się niewiele, głównie dwie linie produkcyjne nitrogliceryny (wersja urbexowa oraz Exploseum) ze strefą magazynową. To jednak nie jedyne pozostałości pokażemy Wam dzisiaj kilka ciekawych obiektów, do których dotarliśmy.
Spis Treści
Suwnica z dawną kotłownią
Że suwnica była to wiemy. Ale czy tuż obok była kotłownia? A może elektrownia? Nie mamy pewności. Wiadome jest jednak, że została podstawa suwnicy, widać zsypy węglowe. No właśnie, jak się okazuje można do nich wejść pod ziemię! Cała akcja jest dość niebezpieczna więc jej nie rekomendujemy, sami nagraliśmy relację z naszej wędrówki:
Schrony przeciwlotnicze
Fabryka nigdy nie została zbombardowana, mimo że alianci wiedzieli co tu się wyprawia. W 1944 roku zrobili zdjęcie lotnicze, na którym wyraźnie widać budynki, baraki, drogi. Wszystko widoczne jak na dłoni. To może tylko wskazywać, że w 1944 roku Niemcy nie przykładali wagi do maskowania (albo nie mieli już na to czasu). Baraki wskazują na to, że mieszkali w nich ludzie. Tak się składa, że na terenie fabryki nie znajdował się żaden obóz pracowniczy (poza dwoma wyjątkami). Obozy znajdowały się na obrzeżach, tuż przy bramach fabryki. W pobliżu każdego z nich Niemcy wybudowali (wiadomo, że nie sami) szczeliny przeciwlotnicze (Luftschutzraum). Kiedyś kilkadziesiąt – dzisiaj zaledwie kilka. Niestety, ale większa ich część została wyburzona. Te, które się uchowały nie są w najlepszym stanie (wyjątek stanowi schron, którym zajmuje się Bydgoskie Stowarzyszenie Miłośników Zabytków Bunkier). Pokażemy Wam te, do których udało nam się dotrzeć. Mianowicie:
- Dwa schrony przy ulicy Glinki, jeden strasznie zaśmiecony
- Schron w lesie przy dawnej bramie do fabryki (blisko obozów jenieckich) – w większej części zasypany, zaśmiecony (sprzątaliśmy go w czasie akcji EkoEksploracja), jedyne co to zachowały się resztki napisu „D.A.G. Fabrik Bromberg”, niech was to jednak nie zwiedzie! Napisy są powojenne.
- Duży schron przy dawnym obozie rekonwalescentów niemieckich (ten obóz stanowił wyjątek, znajdował się na terenie fabryki) – tutaj wejście jest zamurowane (poza małym otworem), ale ładnie zachował się napis (powojenny).
Ciekawostką są schrony na przesyłki – my mówimy na nie paczkomaty, bo taką też pełniły funkcję (zdjęcie niżej).
Cmentarzysko ołówków
Ein Mann Bunker, Luftschutzzelle czyli jednoosobowy schron przeciwodłamkowy również występował na terenie fabryki DAG. Ze względu na swój kształt często te schrony potocznie nazywa się ołówkami. Kiedyś rozsiane po terenie całej fabryki dzisiaj zdecydowana większość znajduje się przy muzeum tworząc wręcz cmentarzysko zapomnianych ołówków.
Nam udało się namierzyć trzy ołówki, tylko jeden z nich stoi dumnie na swoim miejscu od czasów wojny, dwa pozostałe niestety leżą i z daleka przypominają rury.
Fontanna DAG
Obozy pracownicze różniły się standardem. Wpływ miało na to oczywiście to, kto zamieszkiwał dany obóz. Jeden z obozów zamieszkiwały młode Niemki pracujące najprawdopodobniej na jednej z linii nitrogliceryny. Mieszkały w barakach, jednak dla umilenia im czasu po pracy w jednym z baraków znajdowała się sala kinowa z fortepianem. Poza tym zapewniono im fontannę by mogły przy niej spędzać czas wolny. Wszystko zostało wyburzone, na szczęście fontanna stoi do dziś (wszystko to zawdzięczamy BSMZ Bunkier) stanowiąc ułamek dawnej historii.
Podsumowanie
Można by powiedzieć, że temat fabryki DAG już jest oklepany, że nic nas już nie zaskoczy, co okazuje się nieprawdą! (patrz film z suwnicy). Prawda jest taka, że jeszcze wiele rzeczy o fabryce nie wiemy, wielu z nich nie odkryliśmy i pewnie wielu nie uda nam się odkryć. To jednak nas nie powstrzymuje przed drążeniem tematu, czytaniem, inspirowaniem, odkrywaniem… w planach mamy jeszcze jeden film z terenu fabryki DAG Fabrik Bromberg. Szczegóły niebawem 😊
ZOBACZ TAKŻE: Co kryje w sobie Puszcza Bydgoska? DAG Fabrik Bromberg
ZOBACZ TAKŻE: DAG Christianstadt – filia fabryki DAG w Krzystkowicach
ZOBACZ TAKŻE: DAG Ludwigsdorf – filia fabryki DAG w Ludwikowicach Kłodzkich
2 komentarze “Schrony przeciwlotnicze, suwnica i fontanna na dawnym terenie fabryki materiałów wybuchowych D.A.G. Fabrik Bromberg”
Ołówki to były budki wartownicze ,spotykane właściwie na terenie całego kraju
Racja, jednak na terenie fabryki główną funkcją była ta by się schronić przed odłamkami w razie wybuchu na terenie produkcyjnym.
Pozdrawiamy serdecznie